De komende periode lezen we uit Genesis. Zondag is het verhaal van de geboorte van Jakob en Esau aan de orde, alsmede de verkoop door Esau van het eerstgeboorterecht aan Jakob.

Wat mij eigenlijk voor het eerst opviel in dit verhaal, is dat er tweemaal iemand in zware omstandigheden zit, waarbij de zin voor het ”ik” ter sprake komt.

Eerst is het Rebekka. Zij heeft een heftige zwangerschap, waarbij, zo staat er letterlijk in het Hebreeuws, haar kinderen op elkaar ‘crashen’. Er vinden stevige botsingen plaats in haar buik.
Zij reageert op deze moeilijke situatie met de vraag, die ongeveer zo klinkt:

”Als het zó is, waarom ben ik…?”

Wat opvalt is, dat ze haar zin niet afmaakt. Misschien is dat ook wel de bedoeling van de schrijver van Genesis. Dat Rebekka eigenlijk niet meer weet wat het doel van alles is, als de kinderen in haar nu al botsen. Wat moet het dan straks wel niet worden. Waar leeft ze dan eigenlijk voor? ”Waarom ben ik…?”

Opvallend is dat ze toch niet verzinkt in radeloosheid, cynisme of verbittering. Ze gaat bij God te rade en krijgt een duiding van de situatie.
Het lost de situatie op zichzelf niet op voor haar, maar het helpt haar blijkbaar wel.

De andere persoon die zijn ”ik” ter sprake brengt is Esau. Hij komt doodmoe en uitgehongerd van de jacht terug.
Hij ziet het eten dat Jakob juist heeft bereid, en wil zich erop storten.
Zijn broer Jakob buit deze situatie van kwetsbaarheid uit, en stelt hem de voorwaarde dat hij zijn eerstgeboorterecht verkoopt aan hem, voor een bord eten.
Voor Esau is dit geen enkel probleem, want, zegt hij (ik geef het maar even zo plat weer als het er staat):

“Ik ga toch dood, dus wat heb ik aan dat eerstgeboorterecht?”

Om goed te snappen wat Esau hier zegt en doet, moet je weten dat het verkrijgen van het eerstgeboorterecht betekende, dat je niet alleen kostbare rechten verkreeg, maar ook bijzondere plichten op je nam. Jij werd degene die voor de toekomst van de familie zorgde.

Dit alles streept Esau wel heel erg makkelijk weg.
”Ik ga toch dood. Dus wat heb ik aan dat eerstgeboorterecht?”
Het is een redenering die uitsluitend om het belang van het eigen ik draait.
”Als ík dat bord eten maar krijg, dan kan de rest me niet schelen.
Een ander moet maar voor de anderen zorgen. Dat kan mij gestolen worden.”
Zoiets.
Een primitieve redenering, waarbij het ik centraal staat.
Wij kijken hier makkelijk op neer, maar tegelijk zit deze redenering ook sterk in ieder mens, in ieder geval wel in onze samenleving.
Zo snel het ergens om gaat, vergeten we snel het belang en onze verantwoording voor de ander, en vervallen we makkelijk in primitief graaigedrag.

Natuurlijk valt er op Jakob ook veel af te dingen.
Het is zacht gezegd niet erg fraai, hoe hij het moment van zwakte bij zijn broer weet te gebruiken (of moeten we zeggen: misbruiken?).
Tegelijk echter gaat het hem wel om dat eerstgeboorterecht. De positie van de zorg voor de familie/clan. Het instandhouden van. Het doorgeven aan een nieuwe generatie.
Verder kijken dan je eigen korte termijn belangen alleen.

Natuurlijk weten we niet of het alleen deze edele motieven waren die Jakob van de aanvang af dreven. Wel weten we dit:

Esau was deze positie niets waard. Jakob deed er alles aan om hem te verkrijgen.

Zondag vieren we het Avondmaal.
En denken we aan onze Heer Jezus Christus, die de belangen van zijn eigen ”ik” opzij zette. Hij ging (net als Esau voor zichzelf voorzag) sterven.
Maar Jezus lukte het wél om te kijken naar zijn rol met betrekking tot anderen.
Overigens ook, nadat Hij bij God te rade was gegaan in de Hof van Gethsemane.
Ondanks de zwaarte voor zichzelf, kon Hij toen zijn weg weer vervolgen (net als Rebekka destijds). Zijn dood betekende immmers niet dat zijn leven zinloos eindigde, maar juist toekomst opende voor velen.

De eerstgeborene van Jozef en Maria deed geen afstand van zijn eerstgeboorterecht en -plicht, maar zette deze, zelfs ten koste van zijn eigen leven in, om heel zijn volk Israel en al zijn mensen toekomst te geven. Dat mogen we dankbaar vieren.